Hoe passie en perspectief taal tot leven brengen

Noot van de redactie: Als onderdeel van de Move the World with Words-campagne van Smartling reizen we de hele wereld over om een fotoserie te maken over tien van onze freelance vertalers. We willen je een kijkje geven in hun dagelijks leven en hun gedachten delen over taal en communicatie in het digitale tijdperk. We hebben de handen ineengeslagen met fotograaf/schrijfster Elisabeth Brentano om deze briljante vertalers in hun element vast te leggen, en ons tweede profiel gaat over Oana, die in een klein stadje in de buurt van Toulouse, Frankrijk woont.

Nadat ik de eerste lentedagen in Noord-Spanje heb doorgebracht, land ik in Zuid-Frankrijk om weer een vertaler te interviewen die ervoor heeft gekozen om off the grid te leven. Precies twee seconden nadat ik de sleutel in het contact van mijn huurauto heb gestoken, merk ik de versnellingspook en rol ik met mijn ogen. Frankrijk is waarschijnlijk niet de plek om te leren hoe je een handgeschakelde versnellingsbak moet bedienen, dus ik ga schaapachtig terug naar de balie en vraag om een automaat. Als ik eenmaal ben omgeruild voor iets waarmee ik kan rijden, synchroniseer ik de routebeschrijving en mijn afspeellijst en ga ik op pad. Ik ben verbaasd over hoe gemakkelijk deze reis tot nu toe is geweest, en het is allemaal te danken aan technologie. Als ik geen smartphone had, zou ik me dan op mijn gemak voelen om in drie en een halve week zeven vreemden in zes landen te ontmoeten? Ik heb de afgelopen tien jaar veel paspoortstempels verzameld, maar een reis als deze zou ongelooflijk intimiderend zijn zonder de hulp van online kaarten en vertaal-apps.

Afgezien van een e-mail en een paar WhatsApp-berichten waarin wordt gesuggereerd dat we een korte wandeling maken, weet ik absoluut niets over Oana. We ontmoeten elkaar bij haar thuis zodat we kunnen carpoolen naar de trailhead, en ik krijg een korte rondleiding door haar bescheiden landhuis. Oana heeft een kleine vijver naast de oprit, en als ik op haar terras stap, verontschuldigt ze zich uitbundig, want sommige panelen worden vervangen. Ik let echter niet op de planken onder mijn voeten, want in de verte is een muur van besneeuwde bergtoppen. 'We gaan straks die kant op,' zegt Oana als ze me naar de Pyreneeën ziet staren. Maar eerst thee. Naarmate we elkaar beter leren kennen, realiseer ik me dat Oana veel op mij lijkt. Ze is sterk en onafhankelijk, maar ze heeft een gevoelige kant. Ze houdt van reizen en ze is enorm gedreven. Ze spreekt Roemeens, Frans en Engels, en ze leert momenteel Spaans. "Hoe meer ik Spanje ontdek, hoe meer ik ervan hou", zegt ze, en ze straalt als ik haar een paar van mijn foto's uit Asturië laat zien. Aangezien ze slechts een paar uur van de grens verwijderd is en van roadtrips houdt, is het volkomen logisch.

Ik vraag hoe ze Spaans leert, en verwacht dat ze een soort online cursus zal noemen. "In plaats van uit boeken te leren en min of meer vloeiend te zijn als ik er voet aan wal zet, doe ik het andersom", vertelt ze me. "Geen haast, geen druk, maar onderdompeling. Ik zal het niet helemaal weerstaan om weg te blijven van studieboeken, maar ik ben van plan om in de zeer nabije toekomst meer tijd in Spanje door te brengen, en ik hou van de ervaring om de taal te leren terwijl ik tussen de lokale bevolking woon." Het wordt duidelijk dat ze dezelfde intense passie voor taal voelt als ik voor natuurfotografie, en ze helpt me ook om het artistieke element van vertalen te zien. Oana komt uit Roemenië en haar ouders moedigden haar aan om Frans te gaan studeren toen ze nog maar zes jaar oud was. Ze begon Engels te leren toen ze 11 was en op 13-jarige leeftijd wist ze dat ze vertaler wilde worden. Ze doet dit al 20 jaar professioneel en ze heeft een indrukwekkende rolodex van klanten.

We stappen in haar auto en al snel nadat we haar kleine stadje hebben verlaten, rijden we op een eenbaansweg in een nog kleiner stadje. De toppen van de Pyreneeën worden groter en de zon begint een gouden gloed te werpen op alles, van de bomen tot het gebarsten asfalt. "Een van de beste dingen aan talen en vertalen is de wereld zien, waarnemen en begrijpen door de ogen van andere naties," legt ze uit terwijl ze vakkundig door de bochten van de weg navigeert. "Vertalen betekent communicatie gemakkelijker maken voor iedereen. Schoonheid en helderheid cultiveren, mensen samenbrengen en tegelijkertijd diversiteit prijzen." Dan laat ze deze regel van Günter Grass vallen: "Vertaling is datgene wat alles transformeert zodat er niets verandert." Terwijl ik het haar voordraag, begint alles duidelijk te worden. "Sommige mensen omschrijven vertalen als het beeld dat je krijgt als je je brontekst voor een spiegel houdt, voegt" Oana toe. "Ik stel het me soms graag voor als de echo van uw stem in een prachtige vallei in de bergen."

Slechts 50 minuten na het verlaten van haar huis, komen we aan bij een klein meer in de bergen. Door het smelten van de sneeuw zijn er tientallen watervallen ontstaan en glinstert de zon op het water. Ahh, de voordelen van op afstand werken en je eigen schema bepalen. Oana zegt dat veel van haar reisinspiratie voortkomt uit haar werk, aangezien ze vertaalt voor de horeca- en reisklanten van Smartling. "Mijn laatste reis was naar Andalusië [Spanje], en het stond al een tijdje op mijn lijst, maar het was eigenlijk een project van de Europese spoorwegmaatschappij waar ik aan werkte dat me deed besluiten om die reis te boeken. Als je dagen bezig bent met het vinden van de perfecte woorden voor verleidelijke beschrijvingen van steden, landschappen en activiteiten, heb je in zekere zin al gereisd, en het zorgt ervoor dat je het echt wilt doen. Ik denk dat vertalen, net als elke andere vorm van reizen, nieuwe perspectieven opent, de horizon steeds verder verschuift, je meer vrijheid geeft." Wat het Smartling-platform zelf betreft, het is betrouwbaar, intuïtief en het bespaart haar veel tijd. "Hoe meer perspectief je krijgt, hoe beter", voegt Oana eraan toe, verwijzend naar de visuele contextfunctie. "Laten we het zo zeggen: in het echte leven, wanneer iemand vraagt: 'Hoe zeg je dit woord in het Frans?' Ik vraag vaak om context of een voorbeeld van het woord in een zin. Als ik een verbaasde blik op hun gezicht zie, leg ik uit dat je dat ene woord kunt vertalen met twee, drie of zelfs vijf verschillende woorden, afhankelijk van waar je naar verwijst. En dat is ook het geval als ik tekst vertaal op een computer."

Als ik vraag naar haar gedachten over geautomatiseerd vertalen, zegt ze dat er voor- en nadelen zijn. "Sommige geautomatiseerde systemen leren snel, maar hoe creatief kunt u zijn zonder enig gevoel?" Technologie maakt veel van haar dagelijkse werk mogelijk, maar het is haar aandacht voor detail en talent voor de kunst van het taalgebruik die haar tot een expert in haar vak maken. En natuurlijk is ze buitengewoon begaafd. "Vertalen is niet het vervangen van het ene woord door het andere," gaat ze verder. "Vertalers zijn geen woordenboeken, en het vloeiend spreken van twee of meer talen kwalificeert u niet noodzakelijkerwijs voor het vertalen. Het is hard werken, vaardigheden, wat talent en zeker passie." Oana doet soms pro bono-werk voor non-profitorganisaties, en ze neemt ook vertaalprojecten aan voor haar plezier. Als ze een pauze in haar schema heeft, vertaalt ze de Nine Inch Nails klassieker, "Big Man with a Big Gun," voor haar vriend, die lid is van de Roemeense rockband Partizan.

We gaan eten in een plaatselijk eethuis en praten over van alles en nog wat, van relaties tot het afscheid nemen van onze geliefde huisdieren. Ik vind het heel gemakkelijk om met Oana te communiceren en ik heb het gevoel dat ik haar al jaren ken. De volgende ochtend kom ik rond 7 uur terug om een paar foto's van haar werkplek te maken -- en het ochtendlicht op de bergen te bekijken. In tegenstelling tot Oana hou ik er niet van om bij het krieken van de dag uit bed te komen, maar gelukkig delen we een wederzijdse liefde voor koffie. Oana vindt het geweldig hoe dicht ze bij de Pyreneeën is, en zelfs als ze niet op pad is, vindt ze toch een manier om ze te waarderen. "Ik zet mijn laptop aan, zet koffie, zet de open haard aan en ik doe mijn best om de zonsopgang niet te missen", zegt ze over haar routine als ze thuis is. "Ik kijk hoe het licht over de bergen beweegt en luister naar het gezang van de vogels, en ik voel de natuur langzaam ontwaken. En dat geeft me, samen met koffie, de energie die ik nodig heb voor de dag."

Na nog een kop koffie maak ik me klaar om naar Clermont l'Hérault te vertrekken, waar ik de volgende vertaler zal interviewen. Voordat ik vertrek, bedenk ik me dat ik moet tanken, en ik heb niet bij het verhuurbedrijf nagevraagd wat voor soort brandstof mijn auto verbruikt. Een vriendin vertelde me ooit een horrorverhaal over hoe ze per ongeluk loodvrij in een dieselvoertuig in Italië had gedaan, en ik ben een beetje bang dat ik dezelfde fout zou kunnen maken. Er zou een vinkje moeten staan naast het vakje "diesel" of "gas" op mijn huurovereenkomst, maar beide zijn leeg. Interessant genoeg is de handleiding van mijn auto in het Frans, en alleen in het Frans. Oana bladert voor me door de pagina's, maar ze kan geen opmerking over brandstof vinden. Vervolgens controleren we de tankdop, die kleine lettertjes heeft over "sans plomb" met een paar cijfers en letters. "Aha!" Oana vertelt me dat dit loodvrij E10-gas betekent, en dat diesel "gazoil" is, om verwarring aan de pomp te voorkomen.

Als ik de hoofdweg opdraai en het charmante stadje van Oana verlaat, heb ik een grote glimlach op mijn gezicht. En dat komt niet alleen door mijn cafeïnehigh of de dauwdruppels die op het gras glinsteren. Het is omdat ik niet kan stoppen met denken aan alles wat ze de afgelopen 24 uur met me heeft gedeeld. Zelfs als mensen een andere taal niet vloeiend spreken, kunnen ze zich zeker verhouden tot het gebruik van passie, uitdrukkingen en context om te communiceren en te verbinden. Technologie stelt ons in staat om nieuw terrein te verkennen met hetzelfde vertrouwen dat we ooit alleen voor bekende plekken hadden gereserveerd, maar we moeten de handen, hersenen en harten achter dit alles onthouden.